هوش مصنوعی اخلاقی در سال نهم دهه یکشیفت قابل توجه برای ¬نوآوری مسئولانه تجربه کرده است. با فراگیر شدن الگوریتم¬ها در تمام لایه¬های جامعه، این امر الزام به رعایت م准则 تعیین‌کننده¬ای گردیده¬ است. اخلاق هوش مصنوعی به عنوان چارچوبی حاکمیتی، علاوه بر محدود کردن ریسک‌های فناوری، زمینه‌ساز افزایش اعتماد عمومی شده و مانع از قلب رخ‌ها می‌شود.
چرخش محوری به سمت اخلاق در فناوری ۲۰۲۵
در دهه ۲۰۲۰، کاربری فناوری¬های هوش مصنوعی به اندازه¬ای سریع بود که الزامات اخلاقی آن به دومین راهکارها رسید. اما در سال ۲۰۲۵،
قانونگذاری‌های جهانی و سازماندهی شده
شورای اخلاق فناوری اروپا و جهانی سازمانهای مانند IEEE شروع به تدوین استانداردها کرده¬اند. این قانونگذاری‌ها از جمله:
- بی‌نقص بودن عملکرد الگوریتم¬ها برای جلوگیری از تبعیض.
- دقت‌های عمومی فرآیندهای تصمیم¬گیری توسط موتورهای هوش مصنوعی.
- شرکت عموم در ساختارهای هوش مصنوعی از طریق آموزش‌های گسترده.
- انطباق با قوانین حفظ خصوصیت گذار از سال‌های قبل.
همچنین قوانینی مانند GDPR۳.۰ در اروپا و AI بحرانی در آمریکا شکاف متعددی ایجاد نموده که در سال ۲۰۲۲ تعارف نشده بود.
تحولات برجسته در سیاست¬های داخلی شرکت‌ها
در تمام دهه یادشده، بیشتر شرکت‌های بزرگ، نظیر:
- گوگل با تیم اخلاق اتحاد آن
- مایکروسافت با آژانس اخلاق هوش مصنوعی
- فیس‌بوک با شرکت عموم اعضاء
اقدام به توسعه دستورالعمل‌های دائمی کرده¬اند. کاتب,Bing AI و غیره با دستکاری¬های جدی به سوی شفاف¬سازی فرآیندهای تمایز و تصمیم¬گیری، صراحتاً در خور خبر سازمان‌ها قرار گرفته¬اند.
شاخص‌های نوآورانه اخلاق فناوری هوش مصنوعی
در ۲۰۲۵، دو شاخص مرکزی توسط سازمان تحقیقات جهانی اعلام شده است:
کاهش تبعیض و فعال‌سازی عدالت
این جهت¬گیری مجالس، اخلاق هوش مصنوعی را کالبد سازی کردند:
- نظرسنجی¬های منظم از کاربران نهایی، برای شناسایی الگوهای تعصب.
- استفاده از مدل‌های موازنه¬ای در جذب افراد مختلف از انواع خاص.
- تحویل مدارس ابزار شناخت چشم انداز فرهنگی کدمندان.
تحلیل یک جامع داده¬ای توسط دانشگاه MIT نشان داده است، این شاخص قدیمی ۲۶٪؛ اما در سال ۲۰۲۵ این رقم به ۷٪ کاهش یافته است.
تطبیق¬پذیری و شفاف¬سازی فرآیندها
سازمان¬های بزرگ فناور به محض شناسایی مهم¬ترین مسائل، نحوه تصمیم¬گیری موتور هوشمند را افشا کردند. به عنوان مثال:
- گوگل، گزارش تحلیل اخلاقی تمام ECNs خود را ۳ ماهه منتشر می¬کند.
- اتوبوس¬های خودران شهر تهران، کدهای مرتبط به الگوریتم¬ها را برای عموم قابل دانلود قرار داده¬اند.
- اتحادیه موسسات تهرانی، سند چشم‌انداز اخلاقی فناوری آینده را تا ۲۰۲۸ منتشر نموده است.
نظر سیاست¬گذاران و متخصصان
در کنفرانس بین¬المللی AI Ethics ۲۰۲۵:
دیدگاه دکتر علی زاده: محقق ارشد در حوزه علوم کامپیوتر
“>ما در یک زمان بحرانی قرار داریم. اگر سیستم¬های هوشمند نتوانند شکل بگیرند؛ فرصت¬های متعددی از دست خواهد رفت.”
سخن از دولت¬ها و مجله¬های برجسته
در عکس¬العمل قاطع اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۵، مجوز فعالیت تمام هوش¬های مصنوعی بر اساس تطابق با شاخص¬های اخلاقی است. اخلاق هوش مصنوعی در آمریکا، تحول¬های اساسی در قوانین بهداشت روان، کاهش ناامنی‌ها و دسترسی داده¬های شخصی ایجاد کرده است.
نوآوری‌های مسئولانه و کاربردهای آنها
در سه شاخه اصلی:
بهداشت و درمان
- بیمارستان‌های دکتری خودکار تهران، تا حدودی توانسته¬اند شاهد افزایش درصد تشخیص دقیق را داشته باشند ۸۷。
- عدم دخالت فردی در دسترسی¬های به¬نوآوری¬های تشخیصی، اعتماد بیماران را برانگیخته¬ است.
مالی و تجارت
- بانک¬های ایرانی با کاهش ۲۱٪ اخیراً در سوءاستفاده مالی، از الگوریتم¬های نظارتی ¬اخلاق هوش مصنوعی استفاده کرده¬اند.
- روابط بین¬المللی و تجارت بول علیت، افزاوند سطبین سیستم¬ها بوده است.
روانشناسی و آموزش پاسخ
- ربات¬های مدرسه، رفتار فراگیریان را شناسایی و برعکس نموده¬اند.
- با این روش، دخالت¬های حول استقلال فردی در تربیت خواهد نگرفت.
چه چالش¬هایی همچنان وجود دارد؟
مشکل رؤیت مستمر قوانین
- بازشناسی¬های فناوری در ناهمگنی‌های فرهنگی این قوانین، همچنان مانع‌هایی تولید کرده¬ است.
- سرمایه¬های محلی تا حداکثری، از اخلاق فناوری غفلت کرده اند.
دسترسی محدود به داده منصفانه
- برخی کشورها در دسترس دادن داده و چه بساک با انحرافات زیاد همراه بوده¬ است.
- در نجم سازمان فناوری در جنوب آسیا، فقط ۴۳٪ از داده¬ها بر اساس اصول منصفانه جذب شدند.
راهکارهای عمده برای تحول آینده
بر اساس رأی سازمان و حقوق بشر، سه اقدام ضروری است:
اقدام بین¬المللی
- ایجاد شبکه¬ای بین‌المللی برای به¬روزرسانی مستمر شاخص¬های اخلاقی.
- همکاری با سازمان ملل در مورد استفاده دفاعی از هوش مصنوعی.
آموزش عموم و ارتقای شناخت
- کاهش بن بست¬های فرهنگی با اسم‌گذاری برندینگ رایگان در مدرسه¬ها.
- توسعه منظم وبینارهای نظیرخنیفز اتحادیه¬های محلی سازمان فناوری.
در واکاوی نتایج، رویکرد اخلاق هوش مصنوعی باعث شده که هوش مصنوعی تنها تهدید نباشد؛ بلکه نقش تبدیل¬کننده¬ای در بهبود زندگی ها داشته باشد از این رو، همگان باید در این تحول مسئولانه شرکت کنند. دعوت از دولت¬ها و صاحب¬نظران به قبولیت قوانین سازنده و ارتقای هوشمندی می‌نمود.
