سعید زعیمی، منتقد در یادداشتی با موضوع ضرورت الگوسازی از شخصیت‌های علمی در سینما و تلویزیون، نگاهی به سریال ماه رمضانی در حال پخش «ذهن زیبا» در شبکه اول سیما داشته است. در این متن که اختصاصی در اختیار ایسنا قرار گرفته آمده است:
«در دنیای امروز که رسانه‌ها نقش اساسی در شکل‌دهی به افکار عمومی دارند، بازنمایی چهره‌های علمی در قالب سریال‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی می‌تواند تأثیر بسزایی در فرهنگ‌سازی و انگیزه‌بخشی به نسل جوان داشته باشد. سریال «ذهن زیبا» که در ماه مبارک رمضان از شبکه یک سیما پخش می‌شود، نمونه‌ای ارزشمند از این تلاش برای معرفی و الگوسازی از دانشمندان برجسته ایرانی است. این مجموعه که با اقتباس از زندگی دکتر حسین بهاروند، محقق برجسته در حوزه زیست‌شناسی، ساخته شده است، نشان می‌دهد که چگونه می‌توان شخصیت‌های علمی را به گونه‌ای به تصویر کشید که برای مخاطبان جذاب باشد و در عین حال، اهمیت تحقیقات علمی و دستاوردهای آن را برای جامعه روشن کند.
الگوسازی از شخصیت‌های علمی نه‌تنها موجب افزایش شناخت عمومی از اهمیت علم و پژوهش می‌شود، بلکه می‌تواند الهام‌بخش جوانانی باشد که در مسیر علم و دانش گام برمی‌دارند. در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورها به این موضوع توجه داشته‌اند و تلاش کرده‌اند از طریق سینما و تلویزیون، شخصیت‌های علمی را به نحوی ارائه کنند که برای مخاطبان عام جذاب باشد. نمونه‌های موفقی از این دست را می‌توان در سینمای هالیوود مشاهده کرد؛ جایی که فیلم‌هایی مانند «یک ذهن زیبا» (A Beautiful Mind) درباره زندگی جان نش، ریاضیدان نابغه، یا «تئوری همه‌چیز» (The Theory of Everything) که به زندگی استیون هاوکینگ می‌پردازد، توانسته‌اند با استقبال گسترده‌ای مواجه شوند. این فیلم‌ها نه‌تنها داستان زندگی دانشمندان را روایت کرده‌اند، بلکه با پرداختن به چالش‌های شخصی و حرفه‌ای آنان، توانسته‌اند ارتباط عاطفی قوی با مخاطب برقرار کنند.
در ایران، سنت ساخت سریال‌هایی با محوریت زندگی شخصیت‌های علمی چندان رایج نبوده است و بیشتر تمرکز رسانه‌ها بر موضوعات اجتماعی، تاریخی یا مذهبی بوده است. اما «ذهن زیبا» نشان می‌دهد که می‌توان با اقتباس از زندگی دانشمندان، روایتی دراماتیک و تأثیرگذار خلق کرد. این سریال با به تصویر کشیدن مسیر علمی و حرفه‌ای دکتر بهاروند، تلاش‌های او در پژوهشگاه رویان و چالش‌های تحقیقاتی‌اش، تصویری ملموس از یک دانشمند ایرانی ارائه می‌دهد که توانسته است در سطح بین‌المللی بدرخشد.
یکی از چالش‌های اصلی در ساخت فیلم‌ها و سریال‌هایی با محوریت دانشمندان، این است که چگونه می‌توان موضوعات علمی پیچیده را به گونه‌ای روایت کرد که برای مخاطب عام جذاب باشد. بسیاری از فیلم‌های علمی در سطح جهانی با این چالش مواجه بوده‌اند که چگونه میان دقت علمی و جذابیت دراماتیک تعادل برقرار کنند.
در سریال «ذهن زیبا»، این چالش از طریق تمرکز بر داستان زندگی شخصی و حرفه‌ای دکتر بهاروند مدیریت شده است. در کنار نمایش موفقیت‌های علمی او، سریال به مسائل خانوادگی، موانع اجتماعی و سختی‌های تحقیقاتی نیز می‌پردازد، که همین امر می‌تواند موجب همذات‌پنداری بیشتر مخاطبان با شخصیت اصلی شود. علاوه بر این، حضور بازیگران توانمند و روایت دراماتیک، به جذابیت سریال افزوده است و می‌تواند الگوی خوبی برای تولید آثار مشابه در آینده باشد.
در سینمای هالیوود و برخی کشورهای دیگر، الگوسازی از شخصیت‌های علمی معمولاً همراه با نمایش تأثیرات جهانی کشفیات آنان و گاهی نیز با چاشنی قهرمان‌سازی همراه است. برای مثال، در فیلم «مردی که بی‌نهایت را می‌دانست» (The Man Who Knew Infinity)، زندگی نابغه ریاضی، سرینیواسا رامانوجان، به گونه‌ای روایت می‌شود که مخاطب نه‌تنها با دشواری‌های علمی او، بلکه با مشکلات فرهنگی و اجتماعی‌اش نیز آشنا می‌شود.
اما در ایران، کمتر به چنین شخصیت‌هایی پرداخته شده است. سریال «ذهن زیبا» از معدود تلاش‌هایی است که نشان می‌دهد چگونه می‌توان از زندگی دانشمندان ایرانی الگویی برای نسل جدید ارائه داد. البته هنوز راه درازی در پیش است تا رسانه‌های ایرانی بتوانند چهره‌های علمی را به شیوه‌ای که در سینمای جهان مرسوم است، بازنمایی کنند. در بسیاری از موارد، سریال‌های علمی ایرانی بیشتر به زندگی روزمره شخصیت‌ها پرداخته و کمتر به تأثیرات جهانی یا چالش‌های علمی آنها توجه کرده‌اند.
سریال «ذهن زیبا» یک گام مهم در جهت الگوسازی از دانشمندان ایرانی در رسانه‌های داخلی است. این سریال نشان می‌دهد که می‌توان شخصیت‌هایی را که در حوزه‌های علمی و پژوهشی فعالیت داشته‌اند، به گونه‌ای جذاب و دراماتیک به تصویر کشید.
با این حال، برای تأثیرگذاری بیشتر، لازم است که این روند ادامه پیدا کند و تولید چنین آثاری به یک جریان پایدار در تلویزیون و سینمای ایران تبدیل شود. علاوه بر این، باید تلاش شود تا این نوع سریال‌ها تنها به داستان زندگی دانشمندان محدود نشود، بلکه به تأثیرات علمی آنان در سطح جهانی نیز پرداخته شود. همچنین، بهره‌گیری از مشاوران علمی برای افزایش دقت علمی
روایت‌ها، و همکاری نزدیک‌تر میان هنرمندان و پژوهشگران می‌تواند به ارتقای کیفیت این آثار کمک کند.
در نهایت، الگوسازی از شخصیت‌های علمی در رسانه‌ها می‌تواند یکی از مهمترین ابزارهای ترویج فرهنگ علمی در جامعه باشد. اگر بتوان چنین چهره‌هایی را با جذابیت و دقت به تصویر کشید، نه‌تنها انگیزه‌ای برای نسل جدید ایجاد خواهد شد، بلکه به تقویت جایگاه علم و دانش در فرهنگ عمومی نیز کمک خواهد کرد. سریال «ذهن زیبا» نقطه‌ی آغازی برای این مسیر است، و امیدواریم که در آینده شاهد تولید آثار بیشتری با این رویکرد باشیم.»
انتهای پیام
